ความเป็นมาของปัญหา

ผมทราบมาว่าการต่อต้านสยามของรัฐปัตตานีในครั้งแรกนั้นเกิดขึ้นเมื่อปี ๒๓๗๔...ซึ่งเป็นเรื่องที่ถูกบันทึกไว้ในประวัติศาสตร์เท่านั้น..

แต่เรื่องที่น่าคิดเกิดขึ้นตรงนี้.....

รัชการที่ ๕ ได้เริ่มจัดระเบียบการบริหารขึ้นใหม่ตามระบบเทศาภิบาล ยกเลิกระบบการปกครองแบบหัวเมือง ดังนั้นจากเจ้าเมืองที่ปกครองกันเองเก็บภาษีกันเองแล้วส่งส่วยให้สยาม ๓ ปีต่อครั้ง..กลายเป็นระบบผู้ว่าราชการจังหวัด (แต่สมัยนั้นเขาเรียกว่าข้าหลวงเทศาภิบาล) รับเงินเดือนจากทางการสยาม เจ้าเมืองปัตตานีไม่ค่อยแฮปปี้ รู้สึกว่าตนเองเสียอำนาจไปมาก ตอนนั้นปัญหาก็เกิดขึ้นมาพอสมควร รัชการที่ ๕ ก็ให้เจ้าพระยาดำรงราชานุภาพมากำกับดูแล

ผมก็สงสัยว่า......แล้วทำไมรัชการที่ ๕ ต้องเปลี่ยนระบบด้วยเล่า.. หรือว่าท่านอยากมีอำนาจ....พวกผมก็เดาเอานะว่ายุคนั้นอังกฤษ กับฝรั่งเศส เข้ามาล่าอาณานิคม..เราต้องทำให้เขาเห็นว่าสยามเราเป็นรัฐเดียว...คุณจะมาแบ่งไม่ได้...ซึ่งยุคนั้นมันก็มีเจ้าเมืองซึ่งเคยส่งส่วยให้บางคนเลือกที่จะอยู่กับอังกฤษหรือฝรั่งเศส